CHỈ SỐ ACID URIC LÀ GÌ? NỒNG ĐỘ BAO NHIÊU LÀ BÌNH THƯỜNG ?

Chỉ số acid uric trong máu tăng cao có thể dẫn tới nhiều bệnh lý nguy hiểm như gout, sỏi thận… Tuy nhiên, chỉ số acid uric là gì và sẽ ảnh hưởng tới sức khỏe khi nào là những điều mà không phải ai cũng biết. Để bảo vệ sức khỏe cho mình và người thân, việc chủ động tìm hiểu về acid uric là rất quan trọng.

1. Acid uric là gì?

Acid uric là hợp chất dị vòng của cacbon, oxi, hydro và nitơ. Hợp chất này có công thức C5H4N4O3 và được tạo thành trong cơ thể do quá trình thoái giáng những nhân purin. Sau đó, chúng được hòa tan trong máu rồi được đưa tới thận và thải ra ngoài qua nước tiểu.

Đây là hợp chất lần đầu tiên được phân lập từ sỏi thận bởi nhà hóa học người Thụy Điển Carl Wilhelm Scheele vào năm 1776. Nhà hóa học này lần đầu tiên tổng hợp acid uric bằng cách nấu chảy urê bằng glycine vào năm 1882.

Chỉ số này là một trong những yếu tố để các bác sĩ chẩn đoán về bệnh gout ở một người. Chỉ số này phản ánh rõ mức độ bệnh của mỗi người, và cùng với các đặc điểm lâm sàng khác giúp xác định giai đoạn bệnh.

Axit uric là sản phẩm chuyển hóa những chất đạm ở trong nhiều thực phẩm như phủ tạng động vật, thịt bò các thức uống có cồn như rượu, bia…

Chỉ số acid uric cao có thể do quá trình tăng cung cấp, tăng tạo hay giảm thải trừ acid uric uric qua thận hay đồng thời của cả hai quá trình này. Nếu nồng độ tăng cao trong máu kéo dài có thể dẫn tới một dạng viêm khớp là bệnh gout (gút). Những hạt lắng đọng trong và quanh các khớp dẫn tới tình trạng viêm, sưng và đau khớp. Chúng lắng đọng dưới da tạo thành những hạt tophi, diễn biến bệnh kéo dài thể gây sỏi thận và suythận.

2. Ý nghĩa của chỉ số acid uric

Thông thường, các nhân purin trong cơ thể sau khi thoái hóa sẽ tạo thành acid uric hòa tan trong máu, sau đó được đào thải ra ngoài qua nước tiểu. Tuy nhiên, do một vài nguyên nhân bất kỳ nào đó dẫn tới tình trạng acid uric tăng cao trong máu, gây lắng đọng trong da, các khớp và thận, từ đó gây ra các bệnh lý khác nhau. Do đó, hợp chất này có vai trò rất quan trọng trong quá trình chẩn đoán và điều trị một số bệnh lý như gout, sỏi thận…

Chỉ số axit uric thường được theo dõi để đánh giá nồng độ acid uric máu có trong cơ thể của người bệnh. Để đo chỉ số acid uric trong máu, người bệnh cần làm xét nghiệm định lượng acid uric.

Ngoài ra, chỉ số acid uric máu cũng dùng để theo dõi nồng độ acid uric của người bệnh đang trải qua hóa trị hay xạ trị cho bệnh ung thư, đồng thời theo dõi nguy cơ lắng đọng urat ở thận và nguy cơ gây suy thận.

3. Chỉ số acid uric bao nhiêu là bình thường ?

Nồng độ acid uric trong máu của nam giới là 5,1 ± 1,0 mg/dl (420 μmol/lít) và nữ giới 4,0 ± 1mg/dl (360 μmol/lít)

Tổng lượng acid uric trong cơ thể của nam giới là khoảng 1200mg, ở nữ giới là khoảng 600mg.

Chỉ số tốt nhất trong cơ thể là dưới 6 mg/dl, giảm được nguy cơ mắc bệnh gout. Nồng độ axit uric ở mức 6-7 mg/dl là bình thường, an toàn.

Mức độ 1:

Nồng độ acid uric trong máu < 6,5 mg/dl (< 380 μmol/lít): Bình thường, an toàn.

Mức độ 2:

Nồng độ acid uric trong máu 6,5 – 7,2mg/dl (380 – 420 μmol/lít): Ngưỡng có thể chấp nhận.

Mức độ 3 và 4:

Nồng độ acid uric trong máu 7,2 – 8,2mg/dl (420 – 480 μmol/lít) và 8,2 – 10 mg/dl (480 – 580 μmol/lít): Có thể xuất hiện một vài dấu hiệu của những cơn gout cấp với tần suất tăng cao khi chỉ số acid uric cao.

Mức độ 5 và 6:

Nồng độ acid uric trong máu 10 – 12 mg/dl (580 – 700 μmol/lít) và > 12 mg/dl (> 700 μmol/lít): thường gặp ở giai đoạn gout mạn tính, khi đã xuất hiện các hạt tophi dưới da.

4. Acid uric tích tụ trong cơ thể như thế nào?

Purin là nguyên liệu thiết yếu giúp cơ thể chuyển hóa thành acid uric. Lượng purin khi nạp vào cơ thể quá lớn có thể khiến lượng acid uric dư thừa. Nếu tích tụ quá nhiều trong máu, cơ thể không đào thải hết ra ngoài có thể đọng lại tạo thành những tinh thể muối urat lắng đọng ở màng hoạt dịch của khớp gây ra bệnh gút.

5. Các nguyên nhân gây tăng uric acid trong máu

Có rất nhiều nguyên nhân có khả năng làm tăng acid uric trong máu gồm:

5.1 Do tác nhân di truyền

Tuy hiếm gặp nhưng những điều kiện di truyền hay vấn đề xảy ra trong quá trình trao đổi chất cũng có khả năng là nguyên nhân gây tăng acid uric trong máu của người bệnh.

Vấn đề của sự trao đổi purin bẩm sinh ở người – hội chứng Lesch-Nyhan là do khiếm khuyết của một gen (tạo ra protein rất quan trọng trong cơ thể nhằm loại bỏ acid uric ra khỏi cơ thể) là hypoxanthine phosphoribosyltransferase 1 hay HPRT1. Cơ thể khi không có enzyme này sẽ bị tăng acid uric trong máu. Đây là tác nhân gây bệnh gout, tổn thương đến thận, bàng quang hoặc những vấn đề về thần kinh.

5.2 Sự gia tăng chuyển hóa purine

Sự gia tăng acid uric máu có khả năng xảy ra ở người bệnh có khối u phát triển nhanh như u xơ đa bào, ung thư di căn, một số bệnh bạch cầu. Người bệnh ung thư khi tiến hành trị liệu hoá trị cũng có thể làm gia tăng acid uric máu do hội chứng phân tách khối u.

Đây là hội chứng xảy ra ở người bệnh có gánh nặng khối u lớn. Quá trình hóa trị liệu khiến lượng lớn tế bào ung thư chết ngay lập tức, đồng thời giải phóng nội chất tế bào vào trong máu.

5.3 Giảm bài tiết, thải trừ acid uric

Sự giảm bài tiết acid uric là cơ chế tạo ra nồng độ acid uric trong cơ thể. Việc giảm thải trừ acid uric ra ngoài cơ thể gặp vấn đề có thể khiến tăng acid uric trong máu. Trường hợp chủ yếu xảy ra ở người bệnh thận mạn tính.

Nguyên nhân người bệnh thận mạn thường dễ tăng acid uric trong máu là do thận theo thời gian sẽ mất khả năng lọc, loại bỏ những chất thải ra ngoài cơ thể. Do acid uric lại được lọc qua thận và bài tiết qua nước tiểu nên khi thận hoạt động không bình thường, acid uric sẽ không bị loại ra ngoài cơ thể, dẫn tới tình trạng gia tăng nồng độ acid uric trong máu. Ngoài ra, những bệnh trao đổi chất hay nội tiết cũng có thể là nguyên nhân gây giảm bài tiết acid uric.

5.4 Chế độ dinh dưỡng không khoa học

Có nhiều loại thực phẩm chứa lượng purin dồi dào. Nếu bổ sung quá nhiều, cơ thể có thể bị tăng axit uric trong máu. Những loại thực phẩm giàu purin là nội tạng động vật, thịt đỏ, rượu bia, bia…

Ăn kiêng quá mức và tập thể dục cường độ cao cũng có thể làm tăng acid uric trong máu và giảm bài tiết. Do cơ thể sẽ tự phân hủy năng lượng, trong khi thận không thể bài tiết hợp chất này hiệu quả.

5.5 Một số nguyên nhân khác gây tăng acid uric trong máu

• Người có chỉ số đường huyết cao.
• Người bệnh suy giáp.
• Người lạm dụng rượu bia.
• Người có dùng một số loại thuốc điều trị, đặc biệt là thuốc điều trị bệnh lý ở tim.
• Người có huyết áp cao.
• Người béo phì.
• Người bị phơi nhiễm chì.
• Người bị phơi nhiễm thuốc trừ sâu.

6. Cách phòng tránh nồng độ axit uric tăng cao

Để hạn chế nguy cơ tăng acid uric trong máu cần lưu ý:

Nên

Giảm lượng đạm trong khẩu phần ăn, hạn chế bổ sung các thực phẩm giàu đạm có gốc purin như hải sản, những loại thịt đỏ như thịt trâu, thịt bò, thịt dê, nội tạng động vật… Bên cạnh đó cần tránh ăn các thức ăn chua như nem chua, dưa hành muối, hoa quả chua, canh chua… Do các món ăn này có thể làm tăng nguy cơ kết tinh urat trong ống thận, tăng nguy cơ tạo sỏi trong thận.

Nên bổ sung những loại rau củ nghèo purin và giàu chất xơ như atiso, xà lách, cà rốt, bắp cải, dưa leo… Do các thực phẩm giàu chất xơ có thể làm chậm quá trình hấp thu đạm nên giảm sự hình thành acid uric.

Hạn chế sử dụng đồ uống chứa chất kích thích vì có thể làm tăng acid uric trong máu. Các thức uống cần tránh xa là rượu, bia, chè, cà phê. Mỗi ngày nên bổ sung khoảng 2 – 3 lít nước lọc khi dùng uống thuốc trị bệnh. Với các trường hợp không mắc các bệnh lý tim mạch, người bệnh có thể uống những loại nước khoáng có độ kiềm cao như nước soda.. để kiềm hóa nước tiểu nhằm tăng đào thải acid uric.

Lưu ý

Nếu phát hiện lượng acid uric trong máu cao quá mức bình thường, cần hạn chế dùng những thực phẩm giàu đạm như hải sản, các loại thịt đỏ, nội tạng động vật và hạn chế dùng rượu bia, thuốc lá.

Chế độ ăn uống nên bổ sung nhiều rau xanh, hoa quả tươi, giúp ích rất nhiều cho quá trình đào thải acid uric ra khỏi cơ thể.

Kiểm tra sức khỏe định kỳ thường xuyên để sớm phát hiện và điều trị kịp thời các trường hợp có tăng axit uric trong máu cần dùng thuốc.